De meeste mensen die werken, willen er ook iets van merken. Aan het eind van de maand, op het loonstrookje, in de supermarkt. Dat is de basis van ons belastingstelsel: wie meedoet, moet kunnen leven. Maar sinds de invoering van een nieuwe belastingmaatregel begin dit jaar ziet die logica er ineens wat krommer uit. Meer werken betekent soms minder overhouden. En daar zit precies het probleem met wat inmiddels de buffelboete wordt genoemd.

Een eerlijke bedoeling, oneerlijk effect

Laten we bij het begin beginnen. De buffelboete is geen officiële term, maar inmiddels wel een gevleugelde. In essentie is het het gevolg van een fiscale herschikking: er werd een extra belastingschijf toegevoegd met een lager tarief. Goed nieuws, zou je denken. Maar om die lagere schijf te bekostigen, zijn twee andere belastingkortingen uitgekleed: de arbeidskorting en de algemene heffingskorting.

Wat dat betekent? Wie tussen de twaalfduizend en vijfentwintigduizend euro per jaar verdient – en dat zijn er in Nederland zo’n 700.000 – krijgt netto minder. Voor iemand met een jaarinkomen van vijftienduizend euro betekent dat gemiddeld 400 euro verlies op jaarbasis. Bij vierentwintigduizend euro loopt dat al op tot 450 euro of meer. Een nieuw belastingstelsel dat eerlijker zou moeten zijn, zorgt er dus voor dat precies de groep die nét redt, een stap terug moet doen.

Meer uren maken, minder verdienen

Wie de cijfers goed bekijkt, ziet een patroon. Het zijn met name mensen in deeltijd die geraakt worden: medewerkers in de kinderopvang, kraamzorg, apotheken, callcenters en retail. Sectoren waar veel vrouwen werken, vaak met wisselende uren en weinig financiële speling. Volgens vakbond FNV is driekwart van de getroffen groep vrouw. Niet toevallig zijn het ook de mensen die minder snel de weg vinden naar beleidsmakers, lobbygroepen of talkshows.

En dat maakt het schrijnend. Want deze groep doet precies wat van haar verwacht wordt: werken, meedoen, bijdragen. Ze zijn het cement tussen de stenen van de economie. Juist zij worden nu, ogenschijnlijk onbedoeld geraakt.

De maatregel die iedereen verraste

Wat dit verhaal extra wrang maakt: de maatregel werd gepresenteerd als een verbetering voor lage inkomens. In de modellen van het kabinet kwamen deze groepen er juist op vooruit. Maar in de praktijk pakte het anders uit. En nu is het vooral stil. Geen spoedoverleg, geen rectificatie, geen Kamerdebat. Een pijnlijke radiostilte, die de indruk wekt dat deze 700.000 werkenden vooral moeten slikken.

Linda Vermeulen van FNV verwoordt het krachtig: “Deze mensen zijn geen statistiek. Ze zijn cruciaal voor de samenleving, en worden nu afgestraft met een hogere belastingdruk. Het is een klap in het gezicht.”

Technisch ingewikkeld, moreel ingewikkelder

Een belastingstelsel moet technisch kloppen. Maar vooral ook begrijpelijk blijven. De buffelboete is het gevolg van een herverdeling waarbij de kosten van verbetering bij precies de verkeerde groep terecht zijn gekomen. Niet bij de hoogste inkomens, niet bij grote bedrijven, maar bij de parttimer in de kinderopvang. De caissière die een extra dienst draait. De apothekersassistent die nét boven het minimum verdient.

In economische termen: het marginale effect van een extra gewerkt uur is voor deze groep negatief geworden. Of eenvoudiger gezegd: je kunt meer werken en toch minder overhouden. Dat knaagt niet alleen aan de portemonnee, maar ook aan het vertrouwen.

De reactie: een stille vuist op tafel

Ondanks het gebrek aan politiek rumoer, is er wél beweging. FNV startte een petitie onder de naam ‘Schaf de buffelboete af’. Het doel is helder: terugdraaien voor de voorjaarsnota. Binnen enkele dagen haalden ze duizenden handtekeningen op. Niet met geschreeuw, maar met stille woede. Het signaal: mensen willen niet nóg een keer opdraaien voor fiscale vernieuwing die hen benadeelt.

Wanneer werken niet meer loont

De buffelboete raakt precies de kern van wat een sociaal stelsel zou moeten beschermen: de werkende middenklasse. De mensen die net niet arm genoeg zijn voor extra toeslagen, maar ook niet rijk genoeg om schokken op te vangen. Ze zitten klem tussen beleidsambitie en rekenkundige realiteit.

En het is geen incident. We zagen het eerder met het toeslagendrama, met zorgpremies die harder stijgen dan het minimumloon, met energiecompensaties die pas komen als de pijn al geleden is. Deze maatregel past in dat rijtje. Een voorbeeld van hoe goedbedoeld beleid mensen in de praktijk kan raken.

Uiteindelijk draait dit dossier om vertrouwen. In cijfers, in overheid, in voorspelbaarheid. Het is niet de eerste keer dat een maatregel anders uitpakt dan voorspeld. Maar als dat structureel gebeurt, wordt zelfs de werkende Nederlander onzeker.

Als je 400 euro per jaar moet inleveren op een inkomen van 15.000 euro, dan voelt dat als veel meer dan ‘een correctie’. Dan voelt het als een fout. En als niemand die fout wil herstellen, raakt het meer dan alleen je bankrekening.

Wie werkt, betaalt. Maar de vraag blijft: voor wie? En voor hoelang nog?